Ochrona danych osobowych w lokalu wyborczym – są nowe przepisy!

Emocje po październikowych wyborach nie opadają. Na łamach naszego bloga nie chcielibyśmy jednak omawiać ich wyników. Za to pragniemy zwrócić uwagę, że ostatnie głosowanie odbywało się już z uwzględnieniem nowelizacji Kodeksu wyborczego z sierpnia br. Ustawodawca uregulował m.in. kwestie związane z monitorowaniem prac obwodowych komisji wyborczych.

Co to oznacza dla wyborców? Co i kiedy można nagrywać w lokalu wyborczym?

Oczywiście nie ma możliwości zarejestrowania całości głosowania w danym lokalu wyborczym! Ustawa określa ramy czasowe, w jakich można włączyć kamerę – czyli przed otwarciem lokalu i po jego zamknięciu. Dopuszczalne jest nagrywanie od podjęcia przez komisję czynności, (takich jak sprawdzenie, czy urna jest pusta, albo czy jest przygotowany spis wyborców i karty dla nich), aż do rozpoczęcia głosowania, czyli wpuszczenia pierwszego wyborcy do lokalu. Następnie zaś – po zamknięciu lokalu, kiedy liczone są głosy i sporządzany protokół z wynikami.

Rejestrować czynności komisji mogą wyłącznie mężowie zaufania. Są oni powoływani przez komitety wyborcze, by z neutralnej pozycji obserwować przebieg głosowania. Ustawa nadaje im także prawo wniesienia uwag do protokołu. Mąż zaufania może być obecny podczas wszystkich czynności komisji wyborczej. Nie powinien jednak utrudniać przebiegu głosowania, ani mieć fizycznego kontaktu z kartami wyborczymi. Nie może np. liczyć głosów.

Nagrania dokonane przez mężów zaufania mogą służyć wyłącznie w celach dowodowych w postępowaniu przed sądem i prokuraturą. Kara grzywny od 1 tys. do 10 tys. złotych grozi za wykorzystanie materiału filmowego z wyborów w inni sposób (art. 504a k.w.).

Nowości w prawie wyborczym

Nowelizacja prawa wyborczego weszła w życie 12 sierpnia br. Oto kilka z wprowadzonych ustawowo nowości:

Na wójtów został nałożony obowiązek informowania w swoim okręgu o głosowaniu, co najmniej 21 dni wcześniej. Zmianie uległa forma karty do głosowania. Może być nią tylko jedna, zadrukowana jednostronnie kartka. Formularz musi obowiązkowo  zawierać informacje o warunkach uznania ważności głosu. Od lipca 2016 będziemy zaś wrzucać karty w kopertach – już nie do biało-czerwonych,  a przezroczystych urn.

Pojawił się także nowy przepis dotyczący pracy obwodowych komisji wyborczych. Mężowie zaufania mogą nagrywać czynności komisji z wykorzystaniem własnych urządzeń rejestrujących (art. 42 § 5 k.w.).

Czy poprawi się ochrona prywatności obywateli?

Po pierwsze, unormowanie prawne rejestrowania działań komisji wyborczej umożliwia dodatkową kontrolę wolności i ważności wyborów. Szczególnie, jeśli dokumentację wizualną tworzą mężowie zaufania, powołani właśnie do strzeżenia prawidłowości głosowania.

Od praktycznej strony wyglądało to jednak tak, że owi „strażnicy demokracji” sami „wyrywali się” często do nagrywania wyborów, zbierając dowody na ich sfałszowanie. I trzeba było nadać temu procederowi pewne ramy, ponieważ często zdarzały się przypadki naruszenia prywatności wyborców: ochrony ich wizerunku i danych osobowych.

Nieprzypadkowo w ustawie jest mowa o własnych urządzeniach rejestrujących. W rzeczywistości mężowie zaufania używali funkcji nagrywania w telefonie, czy zabranym specjalnie do lokalu laptopie. Np. uruchamiali kamerkę internetową w swoim notebooku, kierując ją na stół komisji wyborczej i nagrywali… wszystko, cały przebieg wyborów. Rejestrowały się więc i wizerunki tych, którzy przyszli do urn, i ich dane osobowe, weryfikowane przy odbieraniu karty do głosowania.

Tak, obywatele mogą czuć się po nowelizacji bardziej bezpieczni. Ich prywatność w trakcie głosowania jest dodatkowo chroniona. Ustawodawca bowiem wyraźnie naznaczył, co mieści się w kompetencjach mężów zaufania, jeśli chodzi o nagrywanie wyborów.

Co z ustawą „przeciw Wielkiemu Bratu”?

W istocie omawiany przepis art. 42 § 5, wprowadzony do Kodeksu wyborczego jest tylko drobnym zaakcentowaniem tematu. Monitoring wizyjny w przestrzeni publicznej to obszerna, wciąż nieunormowana kompleksowo materia.

Dochodzi tu też problem ochrony wizerunku jednostki w ogóle. Mężowie zaufania nie mogą włączać urządzeń rejestrujących podczas obecności głosujących w lokalu wyborczym. Ale gdy właśnie spełniamy obywatelski obowiązek, z kamerą mogą pojawić się dziennikarze. Warto pamiętać, że w każdym wypadku – nie tylko na wyborach – możemy zażądać informacji, na jakiej podstawie i w jakim celu jesteśmy nagrywani. Mamy także prawo odmówić publikacji naszego wizerunku. O ile oczywiście nasza osoba nie stanowi szczegółu nagrywanej czy fotografowanej większej całości np. tłumu, czy widowni.

Wciąż brakuje nam pełnej świadomości, jakie mamy prawa w zakresie ochrony własnej prywatności. Wszechobecne są kamery przemysłowe, rejestrujące każdy nasz ruch od wyjścia z domu – na parkingu, w pracy, w sklepie, w szkole. Nieprzypadkowo roboczo ustawę o monitoringu wizyjnym nazywa się ustawą „przeciw Wielkiemu Bratu”. Wszyscy podkreślają pilną potrzebę kompleksowej regulacji w tym zakresie. Prace, trwające od 2013 r., nie skończyły się jednak z kadencją ustępującego parlamentu. Wyzwanie pozostaje więc przed władzą wybraną w ostatnich wyborach.

Katarzyna Sawczuk

Źródła:

Ustawa z dnia 5 stycznia 2011 r. – Kodeks wyborczy

Ustawa z dnia 25 czerwca 2015 r. o zmianie ustawy – Kodeks wyborczy http://lookreatywni.pl/prawo/dane-osobowe/kamera-nad-urna-wyborcza-dane-osobowe/

http://www.samorzad.lex.pl/czytaj/-/artykul/zmiany-w-kodeksie-wyborczym-przezroczyste-urny-od-1-lipca-2016

http://pkw.gov.pl
https://msw.gov.pl/pl/aktualnosci/11660,Przeciw-wielkiemu-bratu-ustawa-o-monitoringu-wizyjnym.html

http://www.lex.pl/czytaj/-/artykul/w-tej-kadencji-nie-bedzie-ustawy-o-monitoringu-wizyjnym