Tajemnica skarbowa a ochrona danych osobowych

Dzisiejszy wpis poświęcony jest zagadnieniu pokrewnemu i silnie związanemu z ochroną danych osobowych, a mianowicie tajemnicy skarbowej. Jest to początek cyklu poświęconego informacjom stanowiącym tajemnice, a powiązanych z ochroną danych osobowych.

Tajemnica skarbowa to konstrukcja prawna powołana do życia ustawą z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa (Ustawa z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja podatkowa, tekst pierwotny: Dz. U. 1997 r. Nr 137 poz. 926, tekst jednolity: Dz. U. 2005 r. Nr 8 poz. 60). Wskazany akt prawny reguluje kwestie związane z zobowiązaniami podatkowymi, informacjami podatkowymi, postępowaniem podatkowym, kontrolą podatkową oraz czynnościami sprawdzającymi.

W dziale VII omawianej ustawy unormowana została tajemnica skarbowa. Zgodnie z postanowieniami art. 293 Ordynacji podatkowej, tajemnica skarbowa obejmuje indywidualne dane zawarte w deklaracji oraz innych dokumentach składanych przez podatników, płatników lub inkasentów.

Na mocy art. 293 § 2 przepisy dotyczące tajemnicy skarbowej stosowane są wobec danych zawartych w:

1. informacjach podatkowych przekazywanych organom podatkowym przez podmioty inne niż wymienione w art. 293 § 1 Ordynacji podatkowej,
2. aktach dokumentujących czynności sprawdzające,
3. aktach postępowania podatkowego, kontroli podatkowej oraz aktach postępowania w sprawach o przestępstwa skarbowe lub wykroczenia skarbowe,
4. dokumentacji rachunkowej organu podatkowego,
5. informacjach uzyskanych przez organy podatkowe z banków oraz z innych źródeł niż wymienione w art. 293 § 1 lub w art. 293 § 2 pkt 1 Ordynacji podatkowej,
6. informacjach uzyskanych w toku postępowania w sprawie zawarcia porozumień, o których mowa w dziale IIa Ordynacji podatkowej.

Tajemnica skarbowa a dane osobowe

Tajemnicą skarbową są więc objęte przykładowo takie informacje jak: imiona i nazwisko podatnika, imiona jego rodziców, numer identyfikacji podatkowej – NIP, numer ewidencyjny – PESEL, data urodzenia, miejsce zamieszkania. Stwierdzić należy, że informacje te stanowią także dane osobowe w rozumieniu ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. o ochronie danych osobowych i podlegają niezależnie od ochrony przewidzianej przez Ordynację podatkową, także ochronie na podstawie ustawy o ochronie danych osobowych. Przepisy Ordynacji podatkowej stanowią w zakresie danych osobowych objętych tajemnicą skarbową lex specialis względem ustawy o ochronie danych osobowych. Analogiczną konstrukcję ustawodawca zastosował także np. przy tajemnicy telekomunikacyjnej regulowanej przez Prawo telekomunikacyjne. Należy mieć świadomość, że nie wszystkie informacje objęte tajemnicą skarbową będą stanowić również dane osobowe. Wynika to z faktu, iż tajemnica skarbowa obejmuje także np. informacje dotyczące osób prawnych.
Ordynacja podatkowa ściśle określa katalog osób zobowiązanych do zachowania tajemnicy skarbowej. Katalog o którym mowa obejmuje następujące osoby:

1. pracowników urzędów skarbowych oraz izb skarbowych,
2. funkcjonariuszy celnych i pracowników urzędów celnych oraz izb celnych,
3. wójtów, burmistrzów (prezydentów miast), starostów, marszałków województw oraz pracowników samorządowych służb finansowych,
4. członków samorządowych kolegiów odwoławczych, a także pracowników biur tych kolegiów,
5. ministra właściwego do spraw finansów publicznych oraz pracowników Ministerstwa Finansów,
6. stażystów, praktykantów zawodowych lub studenckich w urzędzie obsługującym ministra właściwego do spraw finansów publicznych lub w innych organach podatkowych,
7. przedstawicieli obcej władzy obecnych w toku czynności kontrolnych, w związku z prowadzeniem równoczesnych kontroli.

Odpowiedzialność za naruszenie tajemnicy skarbowej

Zatem ujawnienie informacji objętych tajemnicą skarbową przez osoby niewymienione w powyższym wyliczeniu, nie będzie „złamaniem” przepisów Ordynacji podatkowej. Nie zmienia to faktu, że informacje takie podlegać będą (przy zachowaniu pewnych warunków) ochronie na podstawie ustawy o ochronie danych osobowych (oraz przy spełnieniu określonych przesłanek, także w oparciu o inne ustawy, np. Kodeks cywilny – ochrona dóbr osobistych).

Nieprzestrzeganie przepisów dotyczących tajemnicy skarbowej obwarowane jest odpowiedzialnością karną. Ustawodawca ujął w art. 306 Ordynacji podatkowej przestępstwo związane z ujawnieniem informacji stanowiących tajemnicę skarbową. Co ciekawe, czyn zabroniony polegający na ujawnieniu informacji stanowiących tajemnicę skarbową, wyczerpuje znamiona przestępstwa ujawnienia tajemnicy służbowej ujętego w art. 266 Kodeksu karnego. Należy zwrócić uwagę, że podobnie jak to ma miejsce odnośnie innych przepisów karnych zawartych w przepisach szczególnych (np. art. 171 Prawa bankowego, art. 49 Prawa prasowego), a dotyczących ujawnienia informacji stanowiących tajemnicę służbową, także w tym wypadku stosowanie art. 266 KK jest wyłączone. Art. 306 Ordynacji podatkowej jest przepisem lex specialis w stosunku do art. 266 KK. Wynika to z faktu, iż dotyczy on tylko pewnego zakresu informacji, do których stosuje się art. 266 KK. Więcej informacji na temat przepisów karnych Ordynacji podatkowej w zakresie tajemnicy skarbowej można znaleźć w numerze 9/2005 Prokuratury i Prawa, gdzie swój artykuł pod tytułem „Odpowiedzialność karna za naruszenie ordynacji podatkowej” zawarł M. Jachimowicz.

Sens powołania do życia tajemnicy skarbowej wynikał z potrzeby zapewnienia większej ochrony informacjom mającym charakter bardzo prywatny i wrażliwy. Informacje te na gruncie ustawy o ochronie danych osobowych zaliczane są co do zasady do katalogu „zwykłych danych osobowych”. Nie podejmując tematu oceny uregulowania tajemnicy skarbowej w Ordynacji podatkowej, pochwalić należy jej istnienie jako środka gwarantującego poczucie bezpieczeństwa i „intymności” w sferze danych osobowych dotyczących szeroko rozumianych informacji podatkowych.